Kelime grubu, bir varlığı, bir kavramı, bir niteliği, bir durumu veya bir hareketi karşılamak üzere, belirli kurallar içinde yan yana gelen kelimeler topluluğudur.
Türkçe' de varlık, kavram, nitelik, durum ve hareketler, kelime ve kelime grupları ile karşılanır. İki dil birliği arasındaki fark, kelime grubunun bir kelimeler topluluğu oluşudur.
Kelime grupları;
1. Tek kelime ile karşılanamayan varlık, kavram, nitelik, durum ve hareketleri karşılar. Meselâ, "ipek böceği, fotoğraf makinesi, telefon etmek" gibi varlık ve hareket isimlerinin dilimizde tek kelimelik karşılıkları yoktur.
2. Varlık, kavram, nitelik, durun ve hareketleri, anlamlarını genişleterek, belirterek, pekiştirerek, niteleyerek karşılar. "Çocuk, / çiçeği / arkadaşına / uzattı." cümlesini, "Küçük çocuk, / elindeki kır çiçeklerini / çok sevdiği arkadaşına / uzattı." şeklinde varlıkların niteliklerini belirterek de ifade edebiliriz.
Kelime gruplarının özellikleri:
a. kelime grupları, cümle ve kelime grupları içinde, tek kelime gibi isim, sıfat, zarf ve fiil görevi yapar.
b. Kelimelerin grup içindeki sıralanışı kurallıdır. Görev bakımından bir birine denk olmayan unsurların bulunduğu bir kelime grubunda ana unsur, genellikle grubun sonundadır.
c. Kelime gruplarında unsurların sırası, konuşma şiir dilinde bozula bilir.
d. Kelime gruplarının diğer kelime ve keline gruplarıyla ilişkisi grubun sonundaki çekim ekleriyle sağlanır. Çekim eki, bağlandığı kelimeye değil, o kelime grubuna aittir.
e. İkiden fazla kelimeli kelime gruplarında iç içe geçmiş, birbirini tamamlayan başka kelime grupları bulunur.
f. Kelime gruplarının vurgusu, grubun yapısına göre değişir. Vurgu, başta, sonda veya sondan bir önceki kelime üzerinde olabilir. Bazı gruplarda, bütün unsurların vurgusu aynıdır.
Türkçe' de başlıca şu kelime grupları bulunur :
1. İSİM TAMLAMASI
Bir isim unsurunun, iyelik sistemi içinde bir başka isim unsuruyla kurduğu kelime grubudur.
İsim tamlamasında birinci unsur, ikinci unsura ilgi hâli ile bağlanır. Bu hâl, zamirde ekli, isimlerde ise ekli veya eksizdir. Tamlamanın ikinci unsuru daima iyelik taşır.
isim unsuru ( + ilgi eki ) + isim unsuru + iyelik eki = isim tamlaması
köy + yol + u = köy yolu
ova + nın + yeşil + i = ovanın yeşili
Bu tamlamada ana unsur, sonda bulunur. Birinci unsur tamlayan, ikinci unsur tamlanandır.
sabrın / acı meyvası
ty tn
uzak bir iklimin / ılık havası
ty tn
Birinci unsuru ilgi eki taşıyan isim tamlaması "belirli isim tamlaması" dır. "çiçeğin / kokusu, kuşun / sesi" tamlamalarında tamlayan, belirli bir nesneyi
ty tn ty tn
göstermektedir. Bu tamlamada, birinci unsur "belirtme" görevi yapar.
Birinci unsurunda ilgi eki bulunmayan isim tamlaması, "belirsiz isim tamlaması" dır.
çoban / çeşmesi
hayâl / iklimleri
Bu tamlama, genel bir nesneyi bir türü karşılar. Tamlamanın iki unsuru arasında dâimi bir ilişki mevcuttur.
İsim tamlaması, cümle ve kelime grupları içinde isim, sıfat ve zarf görevi yapar.
2. SIFAT TAMLAMASI
Bir isim unsurunun, bir sıfat unsuruyla nitelendiği veya belirtildiği kelime grubudur.
sıfat unsuru + isim unsuru = sıfat tamlaması
verimli + topraklar = verimli topraklar
bütün + insanlar = bütün insanlar
Sıfat tamlamasında ana unsur isimdir, sonda bulunur. Sıfat, yardımcı unsurdur; ismin önünde yer alarak ismi tamamlar. Yani sıfat tamlayan, isim tamlanan unsurdur.
uzak / hâtıra
s i
zahmetli / yolculuk
s i
Bu tamlamada, İsim ve sıfat unsuru eksiz birleşir. İki unsur da gruplaşmayı sağlayan herhangi bir ek taşımaz.
3. SIFAT FİİL GRUBU
Bir sıfat fiil ile bu sıfat fiile bağlı unsur veya unsurlardan kurulan kelime grubudur.
Grubun ana unsuru sıfat fiildir, sonda bulunur. Grupta yüklem görevi yapan sıfat fiilin anlamı, bir veya birden fazla unsurla tamamlanır. Bu unsurlar, cümlede olduğu gibi, özne, nesne,zarf ve yer tamlayıcısı diye isimlendirilir.
